فاطمه مرادزاده - حکایت انتقال آب هلیل‌رود از جنوب استان کرمان به مرکز آن، حکایت تازه‌ای نیست، حکایت طرحی کهنه است که مطالعات آن از حدود سال ۷۱ آغاز شده، اجرایش از حدود سال ۸۶ کلید خورده و باوجود آن‌که همواره معترضان سرسختی در بین مردم و کشاورزان و فعالان محیط‌زیست داشته، اما در چند سال اخیر که با پیشرفت فیزیکی همراه شده، به طرحی چالش‌برانگیز و تنش‌زا در استان کرمان تبدیل شده که هر‌از‌گاه عده‌ای از کشاورزان جنوب کرمان و محیط زیستی‌ها را به اعتراض و راه‌اندازی کارزاری علیه طرح واداشته است.
این تنش‌ها و اعتراضات اما با روی کار آمدن استاندار جدید کرمان و طی هفته‌های اخیر دوباره به اوج خود رسیده. علی زینی‌وند ۱۳آذرماه، یعنی تنها حدود ۲۰ روز پس از نشستن بر کرسی استانداری کرمان در جلسه‌ای که برای بررسی مشکلات شهرستان قلعه گنج در یک هتل کپری این شهرستان برگزار شد، درباره طرح انتقال آب هلیل‌رود گفت: «هزینه زیادی برای انتقال آب به شهر کرمان شده و فقط ۱۱ کیلومتر آن باقی مانده، مگر می‌شود این سرمایه را معطل گذاشت و پروژه‌ای که ۷۰درصد پیشرفت فیزیکی دارد تعطیل کرد.» او دو روز بعد در ۱۵ آذر و در نشستی که به مناسبت ۱۶ آذر با تشکل‌های دانشجویی استان کرمان داشت نیز صحبت‌های خود را تکرار کرد و سخنانش با این عبارت که تحت تأثیر فضای سیاسی و فشار رسانه‌ای از کار قانونی عقب‌نشینی نمی‌کنم روی خروجی سایت استانداری کرمان رفت و سخنان او در ۱۸ آذر نیز در جمع مدیران و استادان دانشگاهی این‌گونه تکرار شد: «تمام پروژه‌های انتقال آب به استان کرمان با جدیت پیگیری می‌شود... » همین اظهارنظرهای استاندار کرمان بهانه‌ای برای شعله‌ور شدن دوباره اعتراضاتی شد که به آتش زیرخاکستر می‌ماند و در هیچ دوره‌ای سرد و خاموش نشده بود.
کشاورزان دوباره با شعارها و پلاکاردهایی در حمایت از هلیل‌رود و مخالفت با انتقال آن کنار جاده‌ها و خطوط انتقال آب صف کشیدند، نمایندگان جنوب کرمان در مجلس، اعتراضات شفاهی و نامه‌نگاری‌های خود علیه اجرای طرح را آغاز کردند و کلیپ کوتاهی از اظهارات شهید حاج قاسم سلیمانی که انتقال آب را خیانتی به هند کوچک ایران عنوان کرده بود، ضمیمه آن کردند و فعالان محیطزیستی سراسر کشور هم پویش و کارزاری در مخالفت با طرح به راه انداخته و از طریق طوماری اقدام به جمع‌آوری رای برای توقف طرح کردند. نتیجه اعتراضات گسترده ظاهرا تا این لحظه عقب‌نشینی استاندار کرمان را به‌دنبال داشته تا بگوید سخنان من اشتباه برداشت شده، هلیل‌رود پاره تمدنی و نبض زندگی مردم جنوب است و وزارت نیرو باید پاسخگوی دغدغه‌های به‌حق مردم جنوب استان کرمان باشد. با این حال هنوز نه از حجم اعتراضات مردمی و محیط‌زیستی‌ها کم شده و نه آن‌طور که ما از یک منبع آگاه در وزارت نیرو مطلع شدیم قرار است طرح انتقال آب هلیل‌رود به شهر کرمان متوقف شود.
طرح انتقال آب هلیل‌رود به شهر کرمان به منظور تامین آب شرب این شهر، اولین طرح انتقال آبی نیست که در کشورمان اجرا می‌شود، گرچه تاکنون بیشتر طرح‌های انتقال آب (به دلایلی همچون برهم خوردن اکوسیستم و اقلیم مبدا) با مخالفت‌های شدید مردمی و محیطزیستی همراه بوده و برخی‌شان به سرانجام رسیده و برخی نه. اما طرح انتقال آب از سرشاخه‌های هلیل‌رود چیست و چرا با این حجم از مخالفت روبه رو شده؟
هلیل‌رود، رودخانه‌ای طویل در استان کرمان است که حدود ۴۰۰ کیلومتر طول دارد و از کوهشاه بافق در جنوب کرمان سرچشمه گرفته و به سمت تالاب بزرگ جازموریان سرازیر می‌شود. این رود در مسیر خود به سمت تالاب، اراضی کشاورزی هفت شهرستان جنوبی استان کرمان و شهرستان دلگان در سیستان‌وبلوچستان را سیراب و منابع زیرزمینی این گستره را تغذیه می‌کند تا مردم و کشاورزان بتوانند در بازه‌های کم‌آبی رود، از آب هزاران حلقه چاه برای مصارف شرب و کشاورزی خود استفاده کنند. در این میان گفته می‌شود که شهر کرمان، مرکز استان هم با کم‌آبی مواجه است و طی چند سال آینده برای تامین آب شرب به مشکل جدی برمی‌خورد. با این‌که نگرانی از کم‌آبی شهر کرمان مربوط به چند سال آینده است، اما اوایل دهه۷۰، یعنی حدود ۳۰ سال پیش طرح انتقال آب هلیل‌رود به کرمان در دستورکار دولت وقت قرار گرفت. عملیات اجرایی این طرح حدود سال‌های ۸۶ تا ۸۸ آغاز و مقرر شد تا سال ۱۴۰۲ به پایان برسد. براساس این طرح، سد شهیدان امیرتیموری (صفارود) به‌عنوان محلی برای ذخیره آب هلیل‌رود روی محل تلاقی رودخانه‌های رابر و رودبر ساخته و قرار شد آب سد پس از پمپاژ و گذر از مسیر خطوط لوله انتقال و تونل به تصفیه‌خانه شهر کرمان برسد. امروز هم که مخالفت‌ها با طرح به اوج خود رسیده، روایت‌های مختلفی برای پیشرفت طرح بیان می‌شود؛ از پیشرفت ۴۰درصدی گرفته تا ۸۰درصدی؛ روایاتی که دولتیان را مصمم کرده طرح را به سرانجام برسانند و اعتبار صرف‌شده را (به گفته خودشان) هدر ندهند و عده‌ای را هم بر آن داشته تا بگویند جلوی ضرر را هروقت بگیری منفعت است و برای ادعایشان مثال سد گتوند و پیامدهای ادامه‌دار مخربش برای آب شرب و کشاورزی مردم خوزستان را مطرح کنند.
طرح سوال از وزیر نیرو
ذبیح‌ا... اعظمی، نماینده مردم جیرفت و عنبرآباد در مجلس و عضو کمیسیون کشاورزی و منابع طبیعی مجلس یکی از این افراد است که مخالفت جدی خود را با اجرای طرح ابراز کرده و در این خصوص به ما می‌گوید مصمم است جلوی اجرای طرح را بگیرد و در این راستا نامه سوال از وزیر نیرو را تهیه و به امضای نمایندگان مجلس گذاشته و برای هیات‌رئیسه مجلس ارسال کرده است. همچنین نامه‌ای به سران سه قوه کشور نگاشته و فرستاده تا پیامدهای مخرب اقتصادی، اجتماعی و امنیتی طرح را به آنها یادآور شود.
نماینده مردم جیرفت از همان زمان که استاندار کرمان نظر موافق خود درباره اجرای طرح را بیان کرد و خواستار اجرای آن شد، درخصوص آن موضع گرفت و گفت به‌زودی با اعضای کمیسیون کشاورزی مجلس و معاونان سه وزارتخانه کشاورزی و صمت و نیرو به جنوب کرمان سفر می‌کنند تا ابعاد پیامدهای ناگوار اجرای طرح را از نزدیک بررسی کنند. سفر آنها به جنوب کرمان اما هنوز انجام نگرفته و ذبیحی مبتلا شدن برخی از افراد این گروه را دلیل عقب‌افتادن سفر عنوان کرده و می‌گوید این سفر به‌زودی محقق می‌شود زیرا هلیل‌رود خط قرمز ماست و همه مسؤولان باید از نزدیک شرایط جنوب کرمان را مشاهده و بعد درباره اجرای طرح تصمیم‌گیری کنند.
نماینده مردم جیرفت می‌گوید: انتقال آب از سرشاخه‌های هلیل‌رود و سد صفارود به شمال استان کرمان یک طرح غیرکارشناسی، برهم‌زننده اکوسیستم، نابودکننده کشاورزی جنوب استان و مخرب محیط‌زیست و خشک‌ونابودکننده جازموریان است و عامل افزایش ریزگردها در منطقه و حتی کل استان کرمان. بی‌شک اگر آبی در هلیل‌رود نباشد یا با کاهش آب رود مواجه شویم، کشاورزی و معیشت مردم جنوب نابود می‌شود و این به معنای بیکاری، فقر، ناامنی و مهاجرت صدها هزار نفر در این منطقه خواهد بود.
اعظمی در پاسخ به آن گروه که اصرار به فنی و کارشناسی بودن طرح دارند هم می‌گوید: حتی اگر مباحث فنی طرح کارشناسی شده بوده، اما هنگام مطالعه طرح پیامدهای اجتماعی، سیاسی و امنیتی آن اصلا در نظر گرفته نشده و به همین دلیل ما به‌شدت با اجرای آن مخالفیم و من این مخالفت را به گوش استاندار کرمان هم رسانده و به ایشان گفته‌ام الزاما هر طرحی که مصوبه دولت را داشته باشد صحیح و قابل اجرا نیست. گفت‌وگوی جام‌جم با نمایندگان مجلس، مردم و فعالان محیط‌زیست درنهایت به یک نقطه می‌رسید، به وزارتخانه نیرو که امروز از وزیر مربوطه درخواست می‌شود پاسخگوی اعتراضات، شبهات ایجادشده و پیامدهای مخرب اجرای طرح انتقال آب هلیل رود باشد و جام‌جم نیز منتظر پاسخ این وزارتخانه برای تنویر افکار عمومی است.
ویژه
