سد خرسان ۳ بار دیگر محل مناقشه شده است؛ سدی که در یک دهه گذشته فعالان محیط زیست دو استان کهگیلویهوبویراحمد و چهارمحالوبختیاری بارها درباره اثرات منفی‌اش بر اکوسیستم زاگرس نوشته و گفته‌اند ساخت این سد باعث آوارگی بیش از ۸۰۰ خانوار از ۱۸ روستا می‌شود، حالا با مناقشه دیگری هم روبه‌روست. فعالان محیط زیست می‌گویند قسمتی از مخزن دریاچه این سد در منطقه حفاظت‌شده دنا در استان کهگیلویهوبویراحمد قرار می‌گیرد. دبیر شبکه تشکل‌های محیط زیست و منابع طبیعی کهگیلویه و بویراحمد از تنظیم شکایت فعالان منطقه علیه مسئولان و مسببان این اتفاق خبر می‌دهد و می‌گوید: «این سد گزارش ارزیابی ندارد و باید جانمایی‌اش تغییر کند.» در همین حال مدیرکل حفاظت محیط زیست کهگیلویه و بویراحمد هم می‌گوید: «اداره کل محیط زیست استان از ابتدا با ساخت سد مخالف بود.»
در سال‌های ابتدایی که صحبت از ساخت سد خرسان ۳ به میان آمد، وزارت نیرو اولویت این کار را تأمین آب شرب، کشاورزی و صنعت برای مردم لردگان و منطقه جغرافیایی مربوطه بیان کرد. رودخانه خرسان در شهرستان لردگان چهارمحالوبختیاری، بزر‌گ‌ترین شاخهٔ رود کارون است و از همین رو اهمیت آن برای منطقه بسیار بالاست. بعد از طرح پروژه ساخت خرسان ۳، بررسی‌های مختلف فعالان نشان داد که این سد بیش از ۲۴۰۰ هکتار از جنگل‌ها و بوته‌زارهای منطقه زاگرس در استان‌های چهارمحالوبختیاری و کهگیلویهوبویراحمد را زیر آب می‌برد و بخشی از درختان جنگلی از گونه‌های بلوط ایرانی، بنه و بادام وحشی را در خط مرزی منطقه حفاظت‌شده دنا که یک ذخیره‌گاه زیست‌کره جهانی است را نابود می‌کند.
همچنین روستاهای بسیاری زیر آب رفته و بیش از ۸۰۰ خانوار در دو استان بی‌جا و مکان خواهند شد و معیشتشان در حوزه زراعت و باغداری، دامداری، پرورش زنبورعسل و آبزی‌پروری از دست می‌رود. شکایت محلی‌ها در سال‌های گذشته کم نبود و کمتر از دو هفته قبل هم مدیرکل اوقاف و امور خیریه کهگیلویه و بویراحمد از شکایت این سازمان درباره سد خرسان ۳ به‌دلیل «زیر آب رفتن سه امامزاده و مساجد در روستاها» خبر داد.
ماجرای مجوز خرسان۳
این میان اما در نامه‌ای که به امضای «حمید جلالوندی»، معاون وقت دفتر ارزیابی سازمان حفاظت محیط زیست در سال ۱۴۰۰ رسیده، گفته شده که پرونده «سد و نیروگاه‌های برقابی زنجیره‌ای خرسان ۳، سال ۱۳۸۶ برای گرفتن مجوز به دفتر ارزیابی سازمان ارسال شده» و در نهایت پس از کاهش ارتفاع سد، «طرح قبل از صدور مجوز ارزیابی در سال ۱۳۹۶ توسط هیئت وزیران تصویب شد». بعد از آن در چهلمین جلسه شورای‌عالی آب در ۱۳ آبان ۱۳۹۸ مصوب شد، تامین آب شرب استان‌های یزد، کرمان، جنوب اصفهان و شمال فارس از رودخانه خرسان انجام شود. در آخرین اظهارنظرها «سعید کریمی»، مدیرکل دفتر ارزیابی زیست‌محیطی سازمان محیط‌زیست به ایلنا گفته است: «با اینکه سازمان حفاظت محیط‌زیست هیچ‌گاه گزارش ارزیابی زیست‌محیطی سد خرسان ۳ را تأیید نکرده و حتی در جلسه تصمیمگیری دربارهٔ صدور مجوز برای این طرح در کارگروه ملی تصمیمگیری درباره پروژه‌های مشمول ارزیابی فاقد مجوز و دارای پیشرفت فیزیکی نیز نماینده سازمان محیط‌زیست حضور نداشته است، اما بازهم به دلیل صدور مجوز برای این پروژه توسط هیئت دولت در سال ۹۶، این سد به لحاظ حقوقی و قانونی دارای مجوز محسوب می‌شود.»
صدور مجوز هیئت دولت در حالی است که ساخت سد در استان‌ها هم با مخالفت‌ها گسترده همراه بود. «اسلام جاودان‌خرد»، مدیرکل حفاظت محیط زیست کهگیلویه و بویراحمد از جمله کسانی است که می‌گوید ساخت سد از ابتدا مورد تایید محیط زیست استان نبوده و آنها هنوز هم مخالف روند رخ داده در منطقه هستند. «مباحث علمی بسیاری در این زمینه مطرح شده است. ما می‌دانیم ساخت این سد زندگی ۱۷ تا ۱۸ روستا را نابود خواهد کرد و این روستاها به زیر آب خواهند رفت و آثار باستانی بسیاری هم از دست خواهد رفت. از سوی دیگر مسئله تخریب محیط زیست در آن جدی است. دنا مرتفع‌ترین قله زاگرس است که برف روی آن از اهمیت زیادی برخوردار است. ساخت سد رطوبت منطقه را بالا می‌برد و باعث تغییر در اکوسیستم زاگرس می‌شود.» او از سوی دیگر می‌گوید صحبت از کم کردن ارتفاع سد برای آسیب نرسیدن به منطقه حفاظت‌شده مطرح بود اما این اتفاق نیفتاد. «ارتفاع سد را کم نکردند. تاج سد در استان چهارمحال و بختیاری است و مجوزش بدون نظارت و ارزیابی محیط زیست توسط هیئت وزیران صادر شده و تاکنون هم فعالان محیط زیست شکایت‌هایی را مطرح کرده‌اند. ما هم یک جلسه برای ادای توضیحات به دادگاه رفته‌ایم و باید ببینیم نتیجه آن شکایت چه می‌شود.»
مدیرکل دفتر ارزیابی سازمان به‌تازگی پیشرفت سد را ۵ درصد اعلام کرده بود. اکنون به گفته جاودان‌خرد، وزارت نیرو مدعی است که کار ساخت سد ۱۵ تا ۲۰ درصد رشد داشته «اما من معتقدم کار ۱۰ درصد بیشتر پیشرفت نداشته و شکایت‌ها مبنی بر توقف ساخت و ادامه فعالیت در جریان است».
شکایت جدیدی تنظیم کرده‌ایم
نامه‌ای که نشان از قرار گرفتن بخشی از مخزن سد در منطقه حفاظت‌شده دارد به تازگی به دست فعالان محیط زیست رسیده و حالا «امید سجادیان»، دبیر شبکه تشکل‌های محیط زیستی و منابع طبیعی کهگیلویه و بویراحمد به «پیام‌ما» می‌گوید که «با توجه به این مورد، مجوز صادر شده در سال ۱۳۹۶ فاقد ارزش است و در حال انجام شکایت جدیدی از ادارات مختلف هستیم و آنها باید پاسخگو باشند. باید جانمایی جدیدی برای سد تعریف کنند و طی نامه‌ای از سوی سازمان محیط زیست و منابع طبیعی استان‌ها به امور اراضی اعلام شود که این زمین‌ها نباید واگذاری شوند و مجوزهایی که تاکنون داده شده هم ابطال شوند.»
او به مواد قانونی اشاره کرده و می‌گوید بر اساس ماده ۱۶ قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست و به استناد تبصره ۴ ماده ۳۱ اصلاحی قانون اصلاح فصل پنجم و پاره‌ای از مواد قانون حفاظت و بهره‌برداری (مصوب ۱۳۵۴)، تبصره ۵ قانون اصلاح ماده ۳۳ اصلاحی قانون حفاظت و بهره‌برداری (مصوب ۱۳۸۶ مجمع تشخیص مصلحت نظام) و بند الف ماده ۶ دستورالعمل اصلاحی شرایط و ضوابط واگذاری و تخصیص اراضی ( ابلاغیه شماره ۹۳/۱/۴۰۴۰۲ سازمان منابع طبیعی کشور به تاریخ ۱۳۹۳) واگذاری مناطق چهارگانه مصوب سازمان حفاظت محیط زیست ممنوع است: «اما متاسفانه مجری طرح بدون توجه به تصریح قانون، مخزن سد خرسان را در منطقه حفاظت‌شده دنا قرار داده است. طبق ماده ۱ قانون حفاظت و بهسازی حفاظت، هر اقدام مخربی که موجب برهم خوردن تعادل و تناسب محیط زیست می‌شود در حیطه وظایف سازمان حفاظت محیط زیست تعریف شده است. بنابراین تغییر اکوسیستم و خشکی منطقه حفاظت‌شده دنا نقض ماده یک قانون حفاظت و بهسازی است.»
فعالان محیط زیست حالا خواستار باطل شدن تمامی مجوزها هستند و این در حالی است که «سعید یوسف‌پور»، مدیرکل حفاظت محیط زیست چهارمحال و بختیاری به «پیام‌ما» می‌گوید: «هرچند این پروژه گزارش و مجوز ارزیابی ندارد اما مجریان طرح از مسیر دیگری یعنی مجوز هیئت دولت کار را پیش بردند که ظاهرش قانونی است و نمی‌توانیم جلوی پروژه‌ای که دولت مجوز داده را بگیریم. ما صرفاً تلاش کردیم مجوز ارزیابی صادر نشود.» او می‌گوید مخزن سد که در تداخل با مناطق حفاظت‌شده است در استان آنها نیست اما در سال ۸۹ که نخستین‌بار در جلسه ارزیابی سد شرکت کرده، مقاومت بسیاری برای مجوز نگرفتن طرح داشته است. «حالا مشکل دیگری داریم و آن بحث انتقال آب از سد خرسان به فلات مرکزی است. انتقال آب غیرقانونی است، ما با ساخت سد مشکل داشتیم اما نتوانستیم با مجوز هیئت دولت مقابله کنیم. حالا باید جلوی انتقال آب بین‌حوضه‌ای گرفته شود.»
ماجرای انتقال آب از سد خرسان ۳ هم از جمله دیگر مشکلاتی بوده که این پروژه با آن مواجه است. هفتم شهریورماه جلسهٔ ارزیابی محیط زیستی انتقال آب از سد در حال احداث «خرسان ۳» در سازمان حفاظت محیط زیست برگزار شد. جلسه‌ای که درست یک روز پس از اعتراض جامعهٔ محلی در استان‌های چهارمحالوبختیاری و کهگیلویه‌و بویراحمد به تکمیل، آبگیری و البته انتقال آب این سد که پیشرفت فیزیکی زیادی هم ندارد، برگزار شد. اما از این جلسه نتیجه‌ای به دست نیامد. «علی سلاجقه»، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست هم ششم شهریور امسال در جلسه شورای اداری چهارمحالوبختیاری گفته بود: «سد خرسان ۳ مجوز دارد، اما برای انتقال آب مجوزی ندارد.» حالا در این شرایط یوسف‌پور بار دیگر بر گفته‌های قدیمی تاکید می‌کند و می‌گوید ارزش‌گذاری طرح‌های عمرانی در کشور مشخص نشده است. معلوم نیست چطور هزینه و فایده طرح‌ها تعیین می‌شود و اغلب مطالعات ارزیابی هم برآوردهایی نزدیک به واقعیت ندارند. نکاتی که هرچند بارها گفته شده اما در عمل نتوانسته نتیجه‌ای به دنبال داشته باشد.
منبع: پیام ما
ویژه
موفق شد
